Fitch yaptığı açıklamada aşağıdaki faktörlere göre aldığı kararı açıkladı.
TEMEL DERECELENDIRME FAKTÖRLERI: Türkiye’nin IDR notunun yükseltilmesi ve Pozitif Görünüm, aşağıdaki temel derecelendirme faktörlerini ve bunların göreceli ağırlıklarını yansıtmaktadır:
Fitch Yüksek Derece Faktörler
Daha Güçlü Politikalar, Azaltılmış Kırılganlıklar:
Not artırımı, para politikasındaki sıkılaştırmanın beklenenden daha fazla öne çekilmesi de dâhil olmak üzere, Haziran 2023’ten bu yana uygulanan politikaların makroekonomik ve dış kırılganlıkları azaltmadaki dayanıklılığına ve etkinliğine duyulan güvenin arttığını yansıtmaktadır. Daha elverişli dış finansman koşulları, daha yüksek rezervler, daha düşük döviz korumalı mevduatlar ve daralan cari işlemler açığı ile yansıtılan enflasyon beklentileri azalmış ve dış likidite riskleri ılımlılaşmıştır.
Pozitif Görünüm, Fitch’in Türkiye’nin genel makroekonomik politika duruşunun enflasyonda önemli bir düşüşle tutarlı olması (enflasyon muhtemelen derecelendirme emsallerine göre önemli ölçüde yüksek kalmaya devam edecek olsa da) ve daha düşük cari açıklar ve daha güçlü likidite tamponları açısından dış kırılganlıkların azalmaya devam etmesi beklentisini yansıtmaktadır.
Azalan Dış Likidite Riskleri:
Uluslararası rezervler Mart ayı başında 131 milyar USD ile Haziran 2023’e kıyasla 32 milyar USD daha yüksektir. Rezervler yılın ilk iki ayında azalmıştır, ancak Fitch’e göre bu düşüş geçicidir ve azalan portföy girişlerini, vadesi gelen döviz korumalı mevduatları, dış ödemelerde kışa bağlı mevsimselliği ve seçimle ilgili bazı belirsizlikleri yansıtmaktadır. Merkez Bankası’nın net yabancı varlık pozisyonu (döviz swapları hariç) Mart ayı başında eksi 62 milyar USD ile negatif kalmaya devam ederken, Haziran ayındaki eksi 76 milyar USD’ye göre bir iyileşme olsa da rezervlerin yapısı zayıf kalmaya devam etmektedir.
Cari işlemler açığının azalması, dış finansman koşullarındaki iyileşmenin sürmesi ve bir miktar portföy girişinin uluslararası rezervleri 2024 sonunda 148 milyar ABD dolarına, 2025 sonunda ise 159 milyar ABD dolarına yükselteceğini ve rezerv karşılama oranını ‘B’ emsalleri için öngörülen 3,7 ayın üzerine, 4,5 aylık cari dış ödemelere çıkaracağını tahmin ediyoruz. Uluslararası rezervler üzerinde şarta bağlı bir talep olarak gördüğümüz döviz korumalı mevduatlar Ağustos sonunda 130 milyar USD iken Şubat sonunda 77 milyar USD’ye gerilemiştir.
Politika Değişikliği İlerleme Kaydediyor:
Merkez Bankası, beklenenden daha fazla faiz artırımı yaparak faiz oranını %45’e (Haziran’dan bu yana 3650bp) yükseltmiş, zorunlu karşılıklar ve mevduat ihaleleri yoluyla fazla likiditeyi emmiş ve hedefli kredi politikaları yoluyla parasal koşulları sıkılaştırmıştır. Enflasyon beklentileri azalmış ve genel kredi büyümesi yavaşlamıştır, ancak hanehalkı kredileri için yüksek kalmaya devam etmektedir. YP ve YP korumalı mevduatlar, YP korumalı mevduatlardaki düşüşün etkisiyle Şubat 2024 sonunda toplam mevduatların %56’sına gerilemiştir (Haziran 2023’ten bu yana 13 puan düşüş).
Para politikasında erken bir gevşeme veya gelir veya maliye politikası açısından ek teşvik beklenmemekle birlikte, yüksek enflasyon ve enflasyon beklentileri ve zayıflayan para politikası aktarım mekanizmaları göz önüne alındığında, politika ayarlamasının olumlu etkilerini zayıflatacaktır.
Enflasyon Düşüyor, Ancak Yüksek Kalmaya Devam Ediyor: Enflasyonun 2024 yılında ortalama %58 olacağını ve yılı %40 ile Merkez Bankası’nın ara hedefi olan %36’nın üzerinde tamamlayacağını tahmin ediyoruz. Fitch’in baz senaryosuna göre sıkı para politikası duruşu ile birlikte maliye, gelir ve kredi politikalarının tutarlılığının güçlendirilmesi enflasyonu 2025’te %29’a düşürecektir ki bu oran hala ‘B’ ve ‘BB’ ortalamalarının katlarıdır.
Fitch orta derece değerlendirme faktörleri
Daha Düşük Cari İşlemler Açığı:
Dış talebin zayıflaması ihracatı azaltacağından, dış açıktaki düzeltmenin büyük kısmı, yavaşlayan iç talep ve politika dengeleme sürecinin devam etmesi nedeniyle azalan tüketici ve altın ithalatından kaynaklanacaktır. Cari açığın 2023 yılında GSYH’nin %4,2’sinden 2024 yılında GSYH’nin %2,6’sına düşeceğini tahmin ederken, Türkiye’nin ana ticaret ortaklarındaki toparlanma, turizm gelirlerinde devam eden büyüme ve nispeten sıkı bir politika duruşu, açığın 2025 yılında GSYH’nin %2,2’sine düşerek ‘B’ medyanı için öngörülen %2,6’nın altına inmesine yol açacaktır.
Önümüzdeki 12 ay içinde vadesi dolacak olan toplam dış borç 2023 sonunda 226 milyar ABD dolarıdır ve Türkiye’yi yatırımcı duyarlılığındaki değişikliklere karşı savunmasız bırakmaktadır. Devlet ve özel sektör için dış finansmana erişimde bir dayanıklılık kaydı bulunmaktadır.
Türkiye’nin ‘B+’ IDR’leri aşağıdaki temel derecelendirme faktörlerini de yansıtmaktadır:
Daha Yüksek Açıklar, Düşük Borç:
Merkezi yönetim bütçe açığı GSYH’nin %5,2’sine yükselerek 2009’dan bu yana en yüksek seviyeye ulaşmış, ancak bütçede öngörülen %6,4’ün altında kalmıştır. Depremle ilgili harcamaların 2023’te GSYH’nin tahmini %3,6’sına ulaşmasıyla hükümet, merkezi yönetim bütçe açığını (depremin yeniden inşa maliyetleri hesaba katılmadan) GSYH’nin %3’ünün altında tutma hedefini rahatlıkla yerine getirmiştir. Merkezi yönetim bütçe açığının, 2025 yılında yeniden inşa maliyetleri azaldıkça GSYH’nin %3’üne keskin bir şekilde düşmeden önce, o yılın depremin yeniden inşası için ana yıl olmasını beklediğimizden (GSYH’nin %2,6’sı olarak öngörülmüştür), GSYH cinsinden %5,2’de kabaca sabit kalacağını tahmin ediyoruz.
Yüksek nominal GSYH büyümesi ve iç piyasadaki negatif reel kamu getirilerinin daha yüksek borçlanma ve liradaki önemli değer kaybından daha ağır basması nedeniyle genel devlet borcunun 2023 yılında GSYH’nin %30,4’üne gerileyeceğini tahmin ediyoruz. Borcun nispeten sabit kalacağını, ancak faiz ödemelerinin artacağını tahmin ediyoruz (2025’te devlet gelirlerinin %10,3’ü), çünkü 12 ay içinde faiz oranının yeniden belirlenmesine tabi olan borcun payı %54 ile yüksek. Yerel para birimi cinsinden borç ihracının artmasına ve yerel piyasada ihraç edilen döviz cinsinden borçların geri ödenmesine rağmen, döviz cinsinden borçların payı 2023 yılında %64 ile yüksek kalmaya devam etmiştir.
Büyüme Yavaşlayacak:
Büyüme 2023’te %4,5 ile dirençli bir seyir izlemiştir, ancak 1Ç24’ten sonra iç talep ve özel tüketim üzerinde daha güçlü bir baskı oluşturan daha sıkı bir politika bileşiminin, nispeten zayıf dış taleple birleşerek büyümenin 2024’te %2,8’e yavaşlamasına neden olacağını tahmin ediyoruz. Türkiye’nin ana ticaret ortaklarının büyüme beklentilerindeki iyileşmeyle birlikte büyüme 2025’te bir miktar toparlanarak %3,1’e yükselebilir.
Yerel Seçimler, Jeopolitik:
Baz senaryomuz, Mart ayında yapılacak yerel seçimlerin sonuçlarının politikalarda bir geri dönüşe yol açmayacağını varsaymaktadır. Dünya Bankası tarafından ölçülen yönetişim göstergeleri son on yılda sürekli olarak zayıflamıştır ve ‘B’ ve ‘BB’ emsallerine göre bir zayıflığı temsil etmektedir. Değişken bölgesel ortam ve aktif ve bağımsız bir dış politika sürdürme çabaları jeopolitik zorlukları beraberinde getirmektedir, ancak bunların yakın vadede notu etkilemesi beklenmemektedir.
ÇSY – Yönetimsel:
Türkiye, hem Siyasi İstikrar ve Haklar hem de Hukukun Üstünlüğü, Kurumsal ve Düzenleyici Kalite ve Yolsuzluğun Kontrolü için ‘5’ ESG Uygunluk Puanına (RS) sahiptir. Bu puanlar, Dünya Bankası Yönetişim Göstergelerinin (WBGI) tescilli Ülke Derecelendirme Modelimizde sahip olduğu yüksek ağırlığı yansıtmaktadır. Türkiye 33. yüzdelik dilimde orta düzeyde bir WBGI sıralamasına sahiptir ve bu da siyasi sürece katılım haklarının orta düzeyde olduğunu, gücün cumhurbaşkanlığı makamında merkezileşmesinin artması ve denge ve denetleme mekanizmalarının zayıflaması nedeniyle kurumsal kapasitenin orta düzeyde ancak kötüleştiğini, hukukun üstünlüğünün eşit olmayan bir şekilde uygulandığını ve orta düzeyde bir yolsuzluk olduğunu yansıtmaktadır.
Fitch Rating Raporuna bu linkten ulaşabilirsiniz : “Rating action report” , rating action commentary